Blog Archives

W dziejach Kościoła, aż do Soboru Watykańskiego II w latach 1962-1965, który stanowił okres zahamowania, zwierzchnictwo papieża utwierdzało się stale, a utwierdzając się sprzyjało centralizacji, uważanej przez niektórych, na przykład przez rzeczników gallikanizmu, za nadmierną. Sobór Watykański I z inicjatywy Piusa IX, zachęcanego przez ultramontanów z różnych krajów, „posunął tę centralizację do najwyższego stopnia, toteż wraz z wstąpieniem na tron Piotrowy Leona XIII Stolica Apostolska – czyli papież wraz z kongregacjami rzymskimi – stała się rzeczywiście ośrodkiem dyspozycyjnym Kościoła katolickiego w stopniu, którego nigdy nie osiągnęła, nawet u szczytu potęgi papieskiej w wiekach średnich, a wbrew temu, czego wielu się obawiało, upadek władzy świeckiej przyczynił się znacznie do jej zwiększenia”239.

W przemówieniu wygłoszonym 17 sierpnia 1966 roku Paweł VI mówił o Kościele, że ,,nie może obejść się bez nadania sobie praw”. Prawa te zawarte są w Kodeksie Prawa Kanonicznego, ogłoszonym przez Benedykta XV w 1917 roku258, znajdują- cym się obecnie w stadium nowelizacji', którego 2414 kanonów dotyczy kolejno praw ogólnych, prawa osobowego i rzeczowego, prawa procesowego i karnego. Trybunały kościelne mają za zadanie stać na straży poszanowania praw Kościoła. PENITENCJARIA APOSTOLSKA rozstrzyga w zakresie wewnętrznym sprawy dotyczące sumienia.

11 lutego 1929 roku Mussolini w imieniu Włoch i kardynał Gasparri (1852-1934), sekretarz stanu, w imieniu Stolicy Apostolskiej podpisali Układy Laterańskie: traktat polityczny, uznający zwierzchnictwo papieża nad Państwem Watykańskim organ Watykanu, oznajmił: ,,Traktat, zawarty między Stolicą Apostolską i Włochami, nie wymaga wielu uzasadnień, ponieważ w rzeczywistości zawiera on uzasadnienie, które jest najbardziej istotne i ostateczne: jest to uzasadnienie dla konkordatu”„.

14 kwietnia 1800 roku, kiedy ogłaszano wybór nowego papieża, sytuacja była odmienna niż 11 lutego 1798 roku. Wojska francuskie musiały opuścić Rzym we wrześniu 1799 roku, Re- publika Rzymska przeżyła się. W wyniku zamachu stanu z 18 bru- maire’a (9-10 listopada 1799 r.) Bonaparte został Pierwszym Konsulem i nie omieszkał złożyć deklaracji sprzyjających wolności religii: powiedział na przykład w Mediolanie 5 czerwca 1800 roku: „Żadne społeczeństwo nie może istnieć bez moralności. Nie ma dobrej moralności bez religii. Zatem tylko religia daje państwu mocne i trwałe wsparcie”. Po tylu latach doświadczeń był to nowy język, który napawał nadzieją. Pius VII przybył do Rzymu 3 lipca 1800 roku.

Judaizm niepokojony jest niekiedy nazbyt sprzecznymi tendencjami zrodzonymi w diasporze i z diaspory, aby mógł przeciwstawić materializmowi zawsze wyraźnie określone stanowisko. Religijni Żydzi zamykają się w Izraelu sami w sobie, jak gdyby w odruchu samoobrony, łatwo wytłumaczalnym prześladowaniami oraz brakiem akceptacji przez 19 stuleci. Mając na co dzień do czynienia z materializmem, z którym obnoszą się niektórzy ich bracia, cierpią w swym pobożnym przywiązaniu do tradycji, ale ich niekiedy bezkompromisowa postawa nie zawsze umożliwia samopotwierdzenie się. Poza Izraelem religijni Żydzi zajmują przeważnie taką samą postawę jak wierni innych wyznań teistycznych.

Pomimo swej nazwy Archiwum Watykańskie nie jest tajne: niedostępne są jedynie niektóre dokumenty pochodzące z poprzedniego wieku. Tylko teoretycznie zresztą, gdyż wydaje się niekiedy zezwolenia na przeglądanie dokumentów, a niektóre z nich są nawet ogłaszane drukiem-, jak na przykład część dokumentów dotyczących II wojny światowej270.

Została ona prawdopodobnie przygotowana przez kardynała Manninga, arcybiskupa Westminsteru, znającego doskonale świat robotniczy. Manning doprowadził w 1889 roku do honorowego zakończenia strajku londyńskich dokerów przez wynegocjowanie porozumienia między strajkującymi i związkami zawodowymi. Porozumienie to zostało potępione przez hierarchię anglikańską. Encyklika, stanowiąca fundament społecznej doktryny Kościoła, określała stanowisko katolików wobec położenia klasy robotniczej. Pewien fragment 18 punktu tej encykliki wyjaśnia, w jakim duchu została ona napisana: ,,Trudno jest bowiem wymierzyć prawa i obowiązki, którymi powinni być związani bogaci i proletariusze […]. Z drugiej strony rzecz jest niebezpieczna, ponieważ chytrzy wichrzyciele wypaczają jej sens i wyzyskują do wzniecania rozruchów masowych […] należy szybko i skutecznie przyjść z pomocą ludziom z warstw najniższych, ponieważ olbrzymia ich część znajduje się w stanie niezasłużonej, a okropnej niedoli. […] W ostatnim wieku zniszczono stare stowarzyszenia rękodzielników, nie dając im w zamian żadnej ochrony: urządzenia i prawa państwowe pozbawiono tradycyjnego wpływu religii: i tak robotnicy osamotnieni i bezbronni ujrzeli się z czasem wydanymi na łup nieludzkości panów i nieokiełznanej chciwości współzawodników. Zło powiększyła jeszcze lichwa żarłoczna, którą, aczkolwiek Kościół już nieraz potępił w przeszłości, ludzie chciwi i żądni zysku uprawiają jednak w nowej postaci: dodać jeszcze należy – skupienie najmu pracy i handlu w rękach niewielu prawie ludzi, tak że garść możnych i bogaczów nałożyła jarzmo prawie niewolnicze niezmiernej liczbie proletariuszów […]. Socjaliści […] mniemają, że dla usunięcia przepaści między nimi znieść trzeba prywatną własność, a zastąpić ją wspólnym wszystkim posiadaniem dóbr materialnych […]. Przez tę przemianę posiadania prywatnego na wspólne zapewniającą, jak sądzą, równy podział rzeczy i korzyści, spodziewają się socjaliści uleczyć obecne zło. To jednak nie rozwiąże trudności, a samej klasie robotników przyniesie w rezultacie szkodę. Jest ponadto ten pogląd niesprawiedliwym […], ponieważ […] prywatne posiadanie dóbr materialnych na własność jest naturalnym prawem człowieka]…) rodzina ma prawa na równi przynajmniej z państwem |.Państwo powinno udzielić pomocy rodzinom znajdującym się w niedostatku, ponieważ „rodziny są cząstkami państwa”. W społeczeństwie ludzkim obie te klasy powinny żyć zgodnie. „Jedna drugiej bezwzględnie potrzebuje i ani kapitał bez pracy, ani też bez kapitału praca istnieć nie może”. Obowiązkiem pracodawcy jest „żeby każdemu oddać to, co mu się słusznie należy […] człowiek nie powinien rzeczy zewnętrznych uważać za własne, lecz za wspólne”.

Być może jeszcze za wcześnie, aby sformułować ostateczny sąd o tym soborze wskutek pożałowania godnych sporów, niewłaściwych interpretacji i tendencyjnych komentarzy220, jak często zdarzało się także po innych soborach, zwłaszcza po Soborze Trydenckim i Watykańskim I. Można przypuszczać, iż za kilkadziesiąt lat, gdy ucichną i przeminą różne namiętności, dzieło Soboru Watykańskiego II objawi się jako jeden z najbardziej doniosłych pomników soborowych w dziejach Kościoła. W przeciwieństwie do tego, co sądzą niektórzy, Sobór Watykański II nie zerwał z tradycją. Przedstawiając dekret Optatum totius z 25 października 1965 roku, pewien biskup zauważył słusznie: ,,Nie stoimy w obliczu nowej budowli, Kościół nie startuje od zera i nie zerwał z przeszłością, aby dokonać rzeczy nowych. Vaticanum II pięknie zastępuje Sobór Trydencki, na którym oparło się mocno. Zachowały się w nim fundamenty i mury liczące 400 lat, ale fasada jest odnowiona, otwory są szerokie, a wnętrze, niczym współczesny gobelin utkany na starym wątku, dostosowało się do nowych czasów”221.

Zapowiedź ogłoszenia przez Pawła VI roku 1975 Rokiem Świętym stanowiła niewątpliwie zaskoczenie. Czyż nie jest anachronizmem w epoce kwestionowania dziedzictwa przeszłości podtrzymywanie tradycji Lat Świętych, zapoczątkowanych przez Bonifacego VIII w roku 1300? W przemówieniu z 9 maja 1973 roku Paweł VI odpowiedział na to pytanie:

Konklawe, które zebrało się po śmierci Grzegorza XVI, zakończyło się nieoczekiwanym rezultatem. Święte Kolegium podzieliło swoje głosy między dwu papabili, a kolejne głosowania nie dały konkretnego wyniku. Wybrano młodszego kardynała Giovanni Maria Mastai-Ferrettiego, biskupa Imoli, który przyjął imię Piusa IX (1846-1878): liczył on 54 lata i znany był z liberalnych poglądów. Jego wybór przez konserwatywne w większości kolegium elektorskie był zaskakujący. Wybrano go 16 czerwca 1846 roku i koronowano 21 tego samego miesiąca.

Nazwa „kongregacja” ma ściśle określone znaczenie. Kongregacja jest komisją, do której dyspozycji oddane zostały odpowiednie narzędzia pracy, biura i służby. Jest to koncepcja oryginalna, nie mająca odpowiednika w rządach świeckich. Kongregacja jest mniej więcej tym, czym mogłoby być połączenie pod kierownictwem jednego ministra służb resortu oraz odpowied-