PAPIEŻ. PASTERZ KOŚCIOŁA POWSZECHNEGO

Jeżeli kwestionowano władzę papieża jako głowy państwa, to władza papieża jako Pasterza Kościoła Powszechnego wychodziła silniejsza moralnie z prób, na jakie ją wystawiał od dziesiątków lat jansenizm, gallikanizm, józefinizm, racjonalizm, rewolucja francuska i bonapartystowski imperializm. W tym czasie zrodził się silny ruch zwany ultramontanizmem, który za swoją ewangelię przyjmie pracę Josepha de Maistre’a pt. O papieżu opublikowaną w 1819 roku. Ruch ten, reprezentujący antygallikanizm jako reakcję na idee, których Kościół francuski stał się ofiarą za panowania Napoleona i w czasie rewolucji francuskiej, odegrał dużą rolę w XIX wieku: za jego sprawą Pius VII reaktywował Towarzystwo Jezusowe 7 sierpnia

1814 roku, to znaczy dwa i pół miesiąca po powrocie papieża do Rzymu. Była to decyzja wysoce symboliczna, nad którą nie ma powodu dalej się rozwodzić. Kardynał Consalvi zwracał oczy ku przyszłości. Był wewnętrznie przekonany, że Kościół musi przestać kurczowo trzymać się Europy. Obecność katolicyzmu w obu Amerykach stwarzała duże nadzieje. Od XVI wieku hierarchia kościelna zaczęła organizować się w Ameryce Środkowej oraz Południowej, jej obecność przejawiała się w erygowaniu diecezji196 w krajach, które staną się później niepodległymi państwami: w Argentynie, Brazylii, Boliwii, Kolumbii, Kubie, Ekwadorze, Hondurasie, Meksyku, Panamie, Paragwaju, Peru, Puerto Rico, San Domingo, Wenezueli. W Ameryce Północnej postępy katolicyzmu były bardziej powolne, ale jednocześnie bardziej trwale. Na początku roku 1674 Kościół katolicki zaznaczył swą obecność w Kanadzie, a od 1789 roku w Stanach Zjednoczonych Ameryki137. Przyszłość Kościoła znajdowała się w krajach misyjnych – w Ameryce, w Afryce, także w Azji, na kontynentach, na których można było tworzyć diecezje już na początku XVI wieku198. W 1792 roku, w pełni rewolucyjnej zawieruchy pewien francuski duchowny oświadczył: „Jeżeli Francja miałaby być stracona dla Kościoła katolickiego, będzie rzeczą możliwą, że Bóg wynagrodzi tę stratę w Stanach Zjednoczonych”199. Kardynał Consalvi był o tym przekonany. Jedną z jego największych satysfakcji było akredytowanie w 1822 roku przy Piusie VII pierwszego ambasadora republiki południowoamerykańskiej, Republiki Chile.

Reorganizacja Kościoła, dokonana przez sekretarza stanu na polecenie Piusa VII, inspirowana była chęcią unowocześnienia metod rządzenia oraz duchem centralizmu. Zrealizowano ją nie bez wywołania w łonie Kurii pewnych sporów i antagonizmów. Kardynał Consalvi ograniczył dość drastycznie przywileje członków Świętego Kolegium i podporządkował prefektów kongregacji Sekretariatowi Stanu, z którego chciał uczynić ośrodek koordynujący działalność Kurii.