HEREZJE I SCHIZMY

Od początku swego istnienia Kościół przeżywał wewnętrzne kryzysy, schizmy i herezje, o których Bossuet mówił, że są dopuszczone przez Boga, „by poddać próbie wiarę jego sług1′. Sw. Piotr uprzedzał pierwszych chrześcijan: „Znaleźli się jednak fałszywi prorocy wśród ludu, tak samo, jak wśród was będą fałszywi nauczyciele, którzy wprowadzą wśród was zgubne herezje. Wyprą się oni Władcy, który ich nabył, a sprowadzą na siebie rychłą zgubę: f…j przez nich zaś droga prawdy będzie obrzucona blużnierstwami […] obłudnymi słowami was sprzedadzą […]”292. W tym samym czasie św. Paweł prosił swego wiernego ucznia Tymoteusza, „by pozostał w Efezie, […] aby nakazał niektórym zaprzestać głoszenia niewłaściwej nauki”. A św. Paweł mówił dalej: „Chcieli uchodzić za uczonych w Prawie nie rozumiejąc ani tego, co mówią, ani tego, co stanowczo twierdzą”293. I podobnie jak św. Piotr przepowiadał: ,,[…] niektórzy odpadną od wiary, skłaniając się ku duchom zwodniczym i ku naukom demonów. [Stanie się to] przez takich, którzy obłudnie kłamią, mają własne sumienie napiętnowane”294.

Dzieje Kościoła okazują się ciągiem kryzysów. Nie ma stulecia, które nie doświadczyłoby herezji. W pierwszych stuleciach gnoza, a następnie: montanizm, arianizm, macedonianizm, nesto- rianizm, monofizytyzm, monotelizm, pelagianizm, ikonoklazm, predestynacjonizm, herezja waldensów, dolcinizm, kataryzm, wi- klefizm, husytyzm, herezja taborytów, herezja utrakwistów, lute- ranizm, kalwinizm, jansenizm, kwietyzm, filozofizm, racjonalizm, modernizm itd. – więcej herezji aniżeli stuleci. A schizmy – Kościołów wschodnich, Kościoła anglikańskiego. A skandale – na przykład skandal wielkiej schizmy. A spory o władzę papieską lub o osobę tego czy innego papieża. Czysto ludzka społeczność nie oparłaby się takim kryzysom. Dlatego niektórzy autorzy, na przykład Bossuet, uważali długowieczność Kościoła, pomimo doświadczeń i prób, które cechowały jego dzieje, za dowód Boskiego pochodzenia.