JANSENIZM

Potępienie przez Innocentego X pięciu tez Augusiinusa nie powstrzymało szerzenia się herezji. Antoine Arnauld utrzymywał, że osławionych tez nie ma w dziele Jansena, a Blaise Pascal (1623-1662) napisał w latach 1653-1657 Prowincjaiki, które cieszyły się ogromnym powodzeniem. W konstytucji Ad sacram beati Petri sedem z 16 października 1656 roku papież uznał tezy wykorzystane przez Sorbonę w pracy Nicolasa Corneta za zgodne z Augustinusem, wobec czego zostały one potępione tak samo, jak doktryna zmarłego biskupa Ypres. Wkrótce Prowincjałki zostały umieszczone na Indeksie. Wreszcie, w roku 1665 papież zobowiązał wszystkich księży francuskich do podpisania oświadczenia zwanego Formularzem, potępiającego formalnie jansenizm. Ogromna większość kleru, z wyjątkiem czterech biskupów i duchownych skupionych wokół opactwa w Port Royal, podpisała Formularz.

Ludwik XIV był wrogo usposobiony do jansenistów, dlatego papież spodziewał się, co z początku nie było oczywiste, że król przyłączy się do działań podjętych przez niego przeciwko jansenizmowi. Sytuację skomplikował pewien dyplomatyczny incydent: w wyniku sprzeczki między ludźmi z otoczenia księcia Créqui, ambasadora francuskiego w Rzymie, a korsykańską strażą papieską, mającą za zadanie ochronę ambasady, strażnicy wtargnęli do siedziby ambasadora i znieważyli go. Ludwik XIV zerwał stosunki dyplomatyczne z papiestwem i tytułem odwetu nakazał swym wojskom wkroczyć do hrabstwa Venaissin. Aleksander VII musiał wysłać w roku 1664 do Fontainebleau kardynała legata, aby wyraził w jego imieniu ubolewanie, i zaakceptował w Pizie układ, na mocy którego» zobowiązał się między innymi do zwolnienia swej korsykańskiej straży.