NIEOMYLNOŚĆ PAPIEŻA – KONTYNUACJA

We Francji wyłoniły się nowe trudności. Antyklerykalizm Leona Gambetty (1836-1882), który widział wszędzie „rękę jezuity” i twierdził: „klerykalizm – oto nieprzyjaciel”, przyczynił się do sukcesu partii lewicowych w wyborach, w 1876 roku. Ofensywę przeciw Kościołowi rozpoczął minister oświecenia publicznego, Jules Ferry, który w projekcie ustawy o organizacji szkolnictwa, złożonym 15 marca 1879 roku, zaatakował zgromadzenia zakonne205. Dekrety, zwłaszcza zwrócone przeciw jezuitom, nadały temu antyreligijnemu przedsięwzięciu charakter prawdziwych prześladowań. W okresie od października do grudnia roku 1880 wydalenie z Francji członków zgromadzeń zakonnych dało pretekst do scen oburzających, będących świadectwem podziału Francji na dwa antagonistyczne obozy. Porozumienie osiągnięto dopiero w 1914 roku, kiedy wojna światowa spowodowała zawiązanie się „świętej jedności”.

W swej pierwszej encyklice, Inscrutabili z 21 kwietnia 1878 roku, Leon XIII przypominał „odwieczne zasady prawdy i niezmienne normy prawa i sprawiedliwości”, bez których, jak podkreślał z naciskiem, cała cywilizacja nie może mieć solid-

Są to słowa Alphonse Peyrata (1812-1891) cytowane przez Gambettę (przyp. red.). nych podstaw. Przypominał o tym nieustannie rządom Niemiec i Francji. Jego postawa wobec tej ostatniej nie była podyktowana żadnymi względami politycznymi. Dowiódł tego, doradzając katolikom francuskim – co wywołało sprzeciw pewnej ich części – opowiedzenie się za Republiką.

Spuścizna doktrynalna Leona XIII jest jedną z najbardziej znaczących w dziejach Kościoła. Aby ją zrozumieć, należy przypomnieć dwie największe troski tego wielkiego papieża, wrogo usposobionego zarówno do nieludzkiego kapitalizmu, jak ma- terialistycznego i ateistycznego marksizmu. Niemożliwa jest tu analiza tego dzieła dogmatycznego, zawartego w 20 encyklikach i licznych innych dokumentach. W encyklice Diułurnum z 29 czerwca 1881 roku papież określił podstawowe zasady właściwego sprawowania władzy politycznej: w Humanum genus z 20 kwietnia 1884 roku zaatakował naturalizm: w Immortale De i z 1 listopada 1884 roku poruszył kwestię stosunków między Kościołem i państwem: list In plurimis, skierowany do episkopatu brazylijskiego 5 maja 1888 roku, demaskował niesprawiedliwość społeczną: Liberłas praestantissimum z 20 czerwca tego samego roku ustanawiała wyraźne rozróżnienie między wolnością naturalną i wolnością moralną. W Sancfa Dei civitas z 3 grudnia 1880 roku oraz Sapientiae christianae z 10 stycznia 1890 roku Leon XIII określił charakter obywatelskości chrześcijańskiej, a w Graves de communi poruszył problem demokracji chrześcijańskiej, Ale fundamentalnym jego dziełem jest bezsprzecznie encyklika Rerum novarum z 15 maja 1891 roku.