KLEMENS XIII I WALKA Z FILOZOFAMI

Potępienie przez Klemensa XIII dzieła Helvetiusa (1715-1771) O umyśle oraz Emila Jana Jakuba Rousseau (1712-1778) było rzeczą normalną i usprawiedliwioną, ale takt ten wykorzystano do podsycania kampanii antyklerykalnej i anty religijnej, którą z trudem można sobie wyobrazić nie odwołując się do porównań ź przykładami mniej odległymi, a nawet współczesnymi. Pewne jest, że dokonując głośnego potępienia, jak gdyby wypowiadając wojnę nadmiernej skłonności do filozofowania, Kuria wychodziła naprzeciw trudnościom, których rozwiązanie przerastało jej możliwości. Inny papież rozpocząłby od doktrynalnego wykładu precyzującego powody, dla których chrześcijanie nie mogą przyjąć będących wtedy w modzie idei: potępienie byłoby w ten sposób usprawiedliwione.

Polityka Klemensa XIII dostarczyła jego przeciwnikom argumentów w walce o pozyskanie opinii publicznej: odnieśli w niej olbrzymi sukces. W okresie oświecenia dyskontowanie obskurantyzmu Kościoła i przestarzałego charakteru jego instytucji było bardzo na czasie. Kanclerz austriacki książę von Kaunitz wykorzystał to w pełni, by zastąpić władzę kościelną władzą cywilną. Wprowadzając system państwowo-kościelny, który nazwano józefinizmem od imienia cesarza Józefa II (1765-1790), von Kaunitz uzależnił Kościół austriacki od państwa, zniósł zakony kontemplacyjne, wprowadził do ustawodawstwa śluby cywilne oraz wzmógł do tego stopnia szykanowanie ludności, że na Węgrzech i w austriackich Niderlandach wybuchły niepokoje i zamieszki. Za przykładem von Kaunitza poszły inne rządy.